O zaburzeniu osobowości mówimy wtedy, gdy człowiek odczuwa, myśli i zachowuje się w sposób odbiegający od „normy”, a te odczucia, myśli i zachowania stanowią wzorce utrwalone od wielu lat (od dzieciństwa lub wieku młodzieńczego). Żeby mówić o zaburzeniu osobowości, trzeba stwierdzić, czy dane wzorce wywołują cierpienie u osoby je przejawiającej i/lub innych osób obcujących z nią. Zaobserwowano, że da się wyłonić pewne specyficzne grupy zestawów zachowań, którym nadano specyficzne nazwy, na przykład:
- osobowość paranoiczna (charakteryzuje się na przykład: wysokim poziomem podejrzliwości, nadwrażliwością na krytykę, uraźliwością, trudnościami z dostosowaniem do innych ludzi, przeczuleniem na własną krzywdę, ciągłym niezadowoleniem);
- osobowość schozoidalna (unikanie przyjemności, chłód emocjonalny, wycofanie, trudność w wyrażaniu ciepłych uczuć, nieczułość na pochwały i krytykę, samotnictwo, brak bliskich przyjaciół);
- osobowość dyssocjalna (nieliczenie się z uczuciami innych, lekceważenie norm i reguł, niezdolność utrzymywania trwałych emocji wobec ludzi, trudność w przeżywaniu poczucia winy, obwinianie innych);
- osobowość chwiejna emocjonalnie, typ impulsywny (skłonność do działań impulsywnych, kłótliwość, ryzykanctwo, wybuchy gniewu lub przemocy, niestabilny nastrój) lub typ borderline (niestały obraz swoich celów i siebie samego, wchodzenie w intensywne i niestabilne związki, groźby lub działania samobójcze, uczucie pustki wewnętrznej);
- osobowość histrioniczna (dramatyzowanie, teatralność, uleganie wpływom, chwiejna uczuciowość, uwodzicielskość w zachowaniu i ubiorze, koncentracja na atrakcyjności fizycznej);
- osobowość anankastyczna (nadmierna ostrożność, częste powątpiewanie, koncentracja na szczegółach, nadmierna skrupulatność, pedanteria, sztywność, upór);
- osobowość lękliwa (unikanie ludzi i sytuacji, lęk, napięcie, przekonanie o swoich nieprzystosowaniu, nadwrażliwość na krytykę, nadmierna ostrożność);
- osobowość zależna (oddawanie odpowiedzialności za siebie innym, podporządkowanie innym, niechęć stawiania innym wymagań, nieradzenie sobie z byciem samemu, lęk przed pozostaniem bez opieki).
Ponadto w różnych klasyfikacjach występują różne inne propozycje typów zaburzeń osobowości, co do których istnienia zachodzi mniejsza lub większa zgodność wśród badaczy. Zaburzenia osobowości stanowią silne i trwałe wzorce postępowania, które kształtowały się przez lata lub dziesięciolecia. Można się więc spodziewać, że proces leczenia i pracy na tymi trudnościami będzie wymagał również dłuższego czasu i niemałego wysiłku ze strony pacjenta oraz terapeutki/terapeuty. Praca ta wymaga cierpliwości i utrzymania nadziei na wyzdrowienie nawet w chwilach zwątpienia.